จุลินทรีย์สังเคราะห์แสง (PSB) คืออะไร และทำไมต้องใช้?

จุลินทรีย์สังเคราะห์แสง (Photosynthetic Bacteria หรือ PSB) เป็นสิ่งมีชีวิตเล็กๆ ที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า แต่มีอยู่ทุกสภาพแวดล้อม ทั้งในดิน ในน้ำ และในอากาศ พวกมันมีบทบาทสำคัญในการย่อยสลายอินทรียวัตถุ ช่วยปรับปรุงสภาพดิน และเป็นอาหารเสริมชั้นเยี่ยมสำหรับพืชผัก ทำให้พืชเจริญเติบโตแข็งแรง ออกดอกออกผลดี และเพิ่มผลผลิตได้อย่างเป็นธรรมชาติ คลิปจากช่อง Sun The Story จะพาเราไปเรียนรู้วิธีทำ PSB ใช้เองแบบง่ายๆ โดยไม่ต้องง้อหัวเชื้อ!

ขั้นตอนการทำจุลินทรีย์สังเคราะห์แสง (PSB) แบบไร้หัวเชื้อ

1. การเตรียมภาชนะและแหล่งน้ำ

• ภาชนะ: เลือกขวดพลาสติกใสมีฝาปิด เช่น ขวดน้ำดื่ม หรือขวดน้ำอัดลม ขนาด 1.5 ลิตร (หรือถังน้ำ, ขวดโหล) ที่แสงแดดสามารถส่องผ่านได้โดยรอบ แกะฉลากออกให้หมด ล้างทำความสะอาดและตากแดดฆ่าเชื้อให้แห้งสนิทก่อนใช้
• แหล่งน้ำ: การเพาะเชื้อครั้งแรกควรลองใช้น้ำจากหลายแหล่ง เช่น น้ำฝน น้ำดื่ม น้ำในถังพัก หรือน้ำจากคลองธรรมชาติ (ที่มีวัชพืช ปลาเล็ก และใบไม้ทับถม) การใช้น้ำจากหลายแหล่งช่วยเพิ่มโอกาสในการพบเชื้อที่ดี ตั้งขวดน้ำเปล่าตากแดดไว้ 1-2 วันให้น้ำอุ่นขึ้นก่อน หรือจะเริ่มเพาะเชื้อเลยก็ได้

2. สูตรที่ 1: ไข่ไก่ล้วน

สูตรนี้เน้นความง่าย ใช้วัตถุดิบเพียงอย่างเดียว

• วัตถุดิบ: ไข่ไก่ 1 ฟอง
• วิธีทำ:
  1. ตอกไข่ใส่ภาชนะ ตีให้ไข่ขาวและไข่แดงเข้ากันดี
  2. ใช้กรวยตักไข่ไก่ที่ตีแล้ว 1 ช้อนโต๊ะ เติมลงในขวดน้ำขนาด 1.5 ลิตร (สำคัญ: ห้ามใส่เกิน 1 ช้อนโต๊ะ เพราะจะทำให้อาหารมากเกินไป จุลินทรีย์ย่อยไม่ทัน เกิดแก๊สไข่เน่ามากเกินไป และอาจทำให้เชื้อไม่เกิดหรือตายได้)
  3. ปิดฝาขวดให้สนิท แล้วพลิกคว่ำ-หงายขวดไปมาเบาๆ เพื่อให้อาหารละลายเข้ากับน้ำ
  4. นำไปตั้งตากแดดจัดๆ พยายามให้แสงส่องถึงขวดได้โดยรอบ และหมั่นพลิกขวดไปมาอย่างน้อยวันละ 1 ครั้งในช่วงแรก (ถ้าทำได้ทุกวันจะช่วยกระตุ้นให้เชื้อเกิดเร็วขึ้น)

3. สูตรที่ 2: ไข่ไก่ + ผงชูรส + น้ำปลา (สูตรเร่งเชื้อ)

สำหรับผู้ที่ต้องการเพิ่มโอกาสและเร่งการเกิดเชื้อ

• วัตถุดิบ: ไข่ไก่ 1 ฟอง, ผงชูรส 1 ช้อนโต๊ะ, น้ำปลา 1 ช้อนโต๊ะ
• วิธีทำ:
  1. ตอกไข่ใส่ภาชนะ ตีให้เข้ากัน
  2. เติมผงชูรส 1 ช้อนโต๊ะ และน้ำปลา 1 ช้อนโต๊ะ ลงไป คนส่วนผสมทั้งหมดให้เข้ากันดี
  3. ตักส่วนผสม 1 ช้อนโต๊ะ เติมลงในขวดน้ำขนาด 1.5 ลิตร (ไข่ไก่ 1 ฟอง + ผงชูรส + น้ำปลา สามารถใช้เพาะเชื้อได้ประมาณ 7-8 ขวด)
  4. ปิดฝาขวดให้สนิท แล้วพลิกคว่ำ-หงายขวดไปมาเบาๆ เพื่อให้อาหารละลายเข้ากับน้ำ
  5. นำไปตั้งตากแดดจัดๆ และหมั่นพลิกขวดไปมาอย่างน้อยวันละ 1 ครั้ง

การสังเกตการเกิดเชื้อและการคัดเลือกหัวเชื้อที่ดี

• วันที่ 3: น้ำอาจยังคงเป็นสีขาวขุ่น มีตะกอนอาหารที่ก้นขวด
• วันที่ 5: น้ำจะเริ่มเปลี่ยนเป็นสีอ่อนๆ
• วันที่ 6 เป็นต้นไป: เมื่อจุลินทรีย์เริ่มสังเคราะห์แสง น้ำจะเริ่มเปลี่ยนสี อาจมีหลากหลายสี เช่น แดง ส้ม เขียว (ไม่ได้มีแค่สีแดงอย่างเดียว) สีที่แสดงออกมาจะขึ้นอยู่กับสายพันธุ์และความเข้มของแสง
• หัวเชื้อที่ดี: ให้สังเกตขวดที่มีสีออกแดงเข้ม และเมื่อพลิกขวดไปมาแล้วไม่มีปริมาณตะกอนหรืออาหารลอยกระจายอยู่ในน้ำมาก แสดงว่าเป็นจุลินทรีย์สังเคราะห์แสงที่เจริญเติบโตสมบูรณ์พร้อมใช้งานหรือนำไปขยายต่อได้
• ข้อแนะนำ: การเพาะเชื้อครั้งแรกอาจไม่สำเร็จทุกขวด หากน้ำยังคงเป็นสีขาวขุ่น แสดงว่าเชื้อไม่เกิด ควรทำไว้หลายๆ ขวดเพื่อเพิ่มโอกาสในการคัดเลือก
• ปัจจัยที่ส่งผล: ระยะเวลาการเกิดเชื้อขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น แหล่งน้ำ ปริมาณอาหาร และความเข้มของแสงแดด

ประโยชน์และวิธีการนำจุลินทรีย์สังเคราะห์แสง (PSB) ไปใช้

เมื่อได้หัวเชื้อ PSB ที่สมบูรณ์แล้ว ก็พร้อมนำไปใช้ประโยชน์ในการเกษตรได้เลย

• อัตราส่วนการใช้: ใช้ PSB ประมาณ 100-200 ซีซี ต่อน้ำสะอาด 20 ลิตร (ปรับเพิ่มลดได้ตามพื้นที่)
• การเตรียม: ก่อนนำ PSB มาใช้ ให้เขย่าขวดหัวเชื้อก่อนทุกครั้ง เพื่อให้จุลินทรีย์กระจายตัวทั่วกัน
• วิธีการใช้:
  • รดราดทางดิน: ช่วยปรับสภาพดินให้ดูดซึมสารอาหารได้ดีขึ้น กระตุ้นการแตกรากฝอย ทำให้รากพืชหากินเก่งขึ้น และลำต้นแข็งแรง
  • ฉีดพ่นทางใบ: PSB มีสารฮอร์โมนสำคัญที่พืชต้องการ เช่น ออกซินและไซโตไคนิน ซึ่งช่วยเร่งการเจริญเติบโต การแตกยอด ทำให้ใบเขียวสด และมีไนโตรเจนสูงคล้ายยูเรียน้ำ ช่วยบำรุงพืชให้โตเร็วขึ้น